Bezsenność, wypalenie zawodowe, depresja … to tylko nieliczne dodatkowe „bonusy” pracy w toksycznym środowisku. Praca w niezdrowej atmosferze to cichy wróg, który może zrujnować nie tylko karierę, ale i zdrowie psychiczne. Konflikty, brak wsparcia, ciągła krytyka czy nierealistyczne oczekiwania to codzienność wielu osób, które zmagają się z toksycznym środowiskiem zawodowym. Jakie są skutki pracy w takim miejscu i jakie kroki warto podjąć, by nie pozwolić, aby toksyczna atmosfera wpływała na Twoje samopoczucie?
Po czym poznać, że pracujesz w toksycznym miejscu?
Toksyczna kultura to wrogie środowisko pracy, które podważa pozycję i podmiotowość ludzi. Zwykle charakteryzuje się dużym obciążeniem pracą, długimi godzinami pracy, zaciętą rywalizacją i ekstremalnym podejmowaniem ryzyka.
Osoby w kierunku których kierowane są wrogość lub agresja, zwykle nie widzą możliwości sprzeciwu, bez narażania się na karę lub dalsze upokorzenie.
Liderzy często są bezradni w obliczu występujących problemów interpersonalnych, nie czują się komfortowo poruszając kwestie relacji między pracownikami, a czasami nie są nimi w ogóle zainteresowani, koncentrując się przede wszystkim na biznesie.
Mimo, że miejsce pracy powinno być środowiskiem neutralnym, zapewniającym wszystkim pracownikom bezpieczeństwo i sprawiedliwe traktowanie, problemy z zachowaniami naruszającymi podstawowe zasady współżycia społecznego i odbierającymi pracownikom poczucie bezpieczeństwa psychologicznego są powszechne. W takich miejscach pracy często w tle pobrzmiewa motto „przetrwają najsilniejsi”, które usprawiedliwia zachowania nakierowane na osiąganie osobistych korzyści (podwyżka, awans, premia) kosztem innych pracowników.
Trwa tu licytacja, coś w rodzaju konkursu pod hasłem „moje jest większe niż twoje” w którym kategoriami są obciążenie pracą, godziny pracy i ilość włożonego trudu. Dużo jest aktów mikroagresji, do których należą przerywanie komuś wypowiedzi na spotkaniach, docinki dotyczące wolnego czasu i odpoczynku, sposobu ubierania się, aż po nadmierne kontrolowanie czy wręcz przemoc przejawiającą się zastraszaniem i uporczywym nękaniem (Matos, O’Neill, i Lei, 2018).
Zachowania, które mogą zatruwać atmosferę współpracy to między innymi:
- ciągłe szukanie uwagi innych i domaganie się pochwał i uznania
- przymus wygrywania i udowadniania swojej racji za wszelką cenę
- wpadanie na pogaduchy i opowiadanie anegdot pełnym samouwielbienia tonem
- manipulowanie innymi i prowadzenie „gierek”
- przypisywanie sobie zasług innych osób
- kłamanie
- znęcanie się nad innymi
- publiczne krytykowanie innych
- wahania nastroju i napady złości
- traktowanie wszystkich interakcji w miejscu pracy jako ćwiczenia z wyszukiwania błędów
- odbieranie innym możliwości podejmowania decyzji
- składanie obietnic z których później się wycofuje
- ignorowanie próśb.
Jak toksyczna kultura pracy może wpłynąć na Twoje zdrowie?
Toksyczna kultura w miejscu pracy niestety może negatywnie wpłynąć na Twoje zdrowie psychiczne i fizyczne.
W opresyjnym miejscu pracy częściej będziesz odczuwać takie emocje jak złość, rozczarowanie, obrzydzenie, strach, frustracja i upokorzenie. Z kolei kumulowanie w czasie tych emocji może prowadzić do stresu, lęku, depresji, wypalenia zawodowego, cynizmu, braku motywacji i utraty poczucia pewności siebie (Webster, Brough i Daly, 2016).
Badania wskazują również na zwiększone w takich warunkach pracy ryzyko wystąpienia objawów fizycznych, takich jak bezsenność, utrata lub przybieranie na wadze, wypadanie włosów, rozstroje żołądka, bóle głowy, migreny, wirusy i przeziębienia.
Pracownicy w toksycznych miejscach pracy deklarują gorsze ogólne samopoczucie i są bardziej skłonni do wycofania się i izolacji w pracy i życiu osobistym. Z czasem prowadzi to do częstych absencji, a jeśli problemy nie są rozwiązywane i sytuacja się nie zmienia, takie osoby ostatecznie opuszczają organizację (Mawritz, Dust i Resick, 2014).
Osoby, którym brakuje umiejętności radzenia sobie w takich sytuacjach, mogą doświadczyć spirali pogarszającego się zdrowia psychicznego i fizycznego oraz poważnych, długotrwałych chorób psychicznych. I mimo tego, że negatywne emocje przełożonego, mogą zwiększyć zaangażowanie w pracę, może również nastąpić przemieszczenie agresji i takie osoby przynosząc do domu swoje negatywne emocje i doświadczenia, zaczną wyładowywać swoje frustracje na członkach rodziny, pogarszając tym samym swoje osobiste relacje (Chan, Kalliath i Cheng, 2021).
Co możesz zrobić, żeby się chronić?
Zmiana atmosfery pracy na pewno nie jest to łatwa i wymaga sporego wysiłku. Promowanie kultury otwartej komunikacji, przeszkolenie liderów, aby mogli sobie łatwiej radzić w kryzysowych sytuacjach oraz przerwanie tabu milczenia to podstawowe działania, które mogą być realizowane odgórnie przez działy HR.
Liderzy, którzy naruszają prawo innych do szacunku i sprawiedliwego traktowania, czasami mogą mieć dobre intencje i kierując się interesem firmy nie zdawać sobie sprawy z tego jak dysfunkcyjne są ich zachowania. W takiej sytuacji konstruktywny feedback może być wystarczający, żeby wzięli pod uwagę zmianę swojego zachowania. Jeśli jednak osiąganie celów następuje poprzez świadome krzywdzenie osób wokół siebie, konieczne jest podjęcie kroków dyscyplinarnych.
Co warto robić?
To co mogą zrobić osoby trwale nękane przez szefa czy współpracowników, to wypracowanie sobie strategii radzenia sobie z problemami wśród których szczególnie skuteczne mogą być:
- zapewnienie sobie wsparcia społecznego u współpracowników, mentora, przyjaciół czy rodziny,
- zapewnienie sobie profesjonalnego wsparcia doradcy lub psychologa,
- zgłaszanie problemu do działu kadr,
- szczególne zadbanie o własne zdrowie i samopoczucie przez odpowiednią dietę, aktywność fizyczną, medytacje, ćwiczenia oddechowe oraz zmianę myślenia na takie, które pozwala zachować spokój i poczucie kontroli nad sytuacją.
Czego nie warto robić?
Do strategii radzenia sobie, które mogą mieć negatywne konsekwencje lub nawet zwiększać odczuwany stres należą:
- otwarta konfrontacja z liderem (zamiast konstruktywnej rozmowy),
- unikanie lub ignorowanie go,
- rozmyślanie o wyrządzonych krzywdach i ponowne przeżywanie uczuć gniewu i frustracji oraz
- korzystanie ze zwolnienia lekarskiego wyłącznie po to, żeby odsunąć od siebie problem i poczuć chwilową ulgę.
Pamiętaj, że osoby, które regularnie doświadczają toksycznych zachowań w pracy, niestety z czasem słabną psychicznie i zaczynają kwestionować siebie, wątpić w swoje możliwości i czuć się uwięzione w swojej obecnej sytuacji, roli czy organizacji.
Jeśli jesteś tego świadkiem, weź odpowiedzialność za atmosferę w pracy i zwracaj uwagę na tego typu naruszenia. Nie bądź biernym obserwatorem. Twoja reakcja jest konieczna, żeby przerwać ten zaklęty krąg.
Bibliografia:
1. Chan, X.W., Kalliath, T. and Cheng, D. (2021), „When the boss is blue: examining the effects of supervisors’ negative emotions on subordinates’ cognitive work engagement and family undermining”, Personnel Review, Vol. 50 No. 2, pp. 575-595. https://doi.org/10.1108/PR-04-2019-0177
2. Matos, K., O’Neill, O. and Lei, X. (2018), Toxic Leadership and the Masculinity Contest Culture: How “Win or Die” Cultures Breed Abusive Leadership.Journal of Social Issues, 74: 500- 528. https://doi.org/10.1111/josi.12284
3. Mawritz, M.B., Dust, S.B., Resick, Ch.J. (2014). Hostile climate, abusive supervision, and employee coping: Does conscientiousness matter? Journal of Applied Psychology, Vol 99(4), Jul 2014, 737-747
4. Webster, V., Brough, P., and Daly, K. (2016) Fight, Flight or Freeze: Common Responses for Follower Coping with Toxic Leadership. Stress Health, 32: 346–354. doi: 10.1002/smi.2626